2024 Paris Olimpiyatları’nı şimdi yeni geride bırakmışken bundan tam 112 yıl evvel, Osmanlı topraklarından iki cesaretli atletin, imkansızlıklar içinde 1912 Stockholm Olimpiyatları’na katılarak Türkiye’nin olimpiyat tarihine attıkları birinci adımı hatırlamak, bugünün muvaffakiyetlerini daha da manalı kılıyor.
Bu unutulmaz başlangıcın gerisinde ise Selim Sırrı Tarcan’ın azmi ve kararlılığıyla şekillenen bir kıssa yatıyor.
Gelin bu öyküyü yine hatırlayalım….
Galatasaray Lisesi’nin akabinde Askeri Mühendislik Okulu’nu bitiren Selim Sırrı Tarcan, İzmir’de vücut eğitimi öğretmenliği yapmaya başlar. O devirde eline geçen tüm spor kaynaklarını inceleyen Selim Bey, tenis, güreş, yüzme başta olmak üzere birçok spor koluyla ilgilenir.
İzmir’deki öğretmenlik misyonunun akabinde İstanbul’a dönen Tarcan, Büyükada’da yaşayan Galatasaray Lisesi Fransızca öğretmeni Mösyö Juery ile arkadaş olur. Bu vesileyle, 1907 yazında Memleketler arası Olimpiyat Komitesine (IOC) yeni üyeler kazandırmak maksadıyla dünya tipine çıkan çağdaş Olimpiyatların kurucusu Baron Pierre de Coubertin ile tanışır.
Coubertin, Tarcan’a Osmanlı Olimpiyat Cemiyeti’ni kurmasını önerir, fakat o devirde cemiyet kurmak yasak olduğu için Tarcan bu teklife olumlu karşılık veremez. Bunun üzerine Coubertin, Tarcan’ı temsilci olarak görevlendirir. Tarcan, kendisi öğretmen olduğu için cemiyetin başkanlığına gazeteci Ahmet İhsan Tokgöz’ü uygun görür ve kısıtlı imkanlarla çalışmalara başlarlar. Ancak, Osmanlı Olimpiyat Cemiyeti kurulsa da faaliyetlerini gerçekleştirecek bir bütçesi yoktur. Bu sebeple 1912 Stockholm Yaz Olimpiyatlarına katılabilmek için sponsor arayışına girerler.
Selim Bey, tahminen de Türkiye’deki birinci sponsor bulma teşebbüsü sayılabilecek bir metotla devrin önde gelen gazetelerine ‘Sporseverler ve Yardımseverler aranıyor’ formunda ilanlar verir. Sponsor bulunamaz ancak Ermeni asıllı iki genç atlet, Mıgırdiç Mıgıryan ve Vahram Haret Papazyan, Olimpiyatlara katılmak için müracaatta bulunur. Bu iki genç sportmen, Selim Bey’den gerekli evrakları alırken, kendi imkanlarıyla İsveç’e gitmeleri gerektiğini öğrenirler. İstanbul’un birinci atletizm ve jimnastik kulübü olan ‘Raffi’nin kurucusu Mıgırdiç Mıgıryan maddi olarak daha düzgün durumda olsa da arkadaşı Papazyan’ın hemen kaynak bulması gerekmektedir.
O periyotta Bebek’te gazete bayisi olan babasına yardım eden Papazyan, bir yandan harçlık biriktirirken bir yandan da gazete teslimatlarına yardımcı olarak bir nevi idman yapar. Lakin burada biriktirdiği harçlıklar Stockholm için kâfi olmaz. Bu sebeple İstanbul’daki çeşitli semtlerde şubeleri bulunan ve üyesi olduğu Ardavast Kulübü’ne başvurur. Kulüp yöneticileri bu isteği olumlu karşılar ve Arnavutköy’deki bir Rum Tiyatrosu’nda bir gece düzenlenir. Bu gecede şahsen Vahram Papazyan da rol alır. Buradan sağlanan para ve biriktirdiği harçlıklarla Papazyan’a Stockholm için gidiş-dönüş bileti alınır.
İki genç sportmen, uzun ve yorucu bir seyahatin akabinde Stockholm’e varır.
Sokaklarda ve stadyumda başka ulusların bayrakları ortasında Türk bayrağını göremeyen Papazyan, soluğu Büyükelçi Ahmet Bey’in yanında alır ve durumu anlatır. Papazyan, Türk Bayrağı’nın Stockholm caddelerinde ve Olimpiyat Stadyumu’nda yer almaması durumunda karşılaşmalara çıkmayacağını belirtir. Bunun üzerine Büyükelçi Ahmet Bey, iki saat üzere kısa bir müddette Türk Bayrağı’nın caddelerdeki ve stadyumdaki yerini almasını sağlar. Ayrıyeten, Büyükelçi Ahmet Bey’in eşi, kendisine armağan edilen kırmızı düz bir fanilanın üzerine beyaz bir ay-yıldız dikerek Vahram Papazyan’a armağan eder.
Vahram Papazyan, ay-yıldızlı formayla 800 metre ve 1500 metre yarışlarına katılır fakat iki yarışı da tamamlayamaz. 1952 yılında Amerika’dan gönderdiği ve Stockholm anılarını anlattığı mektubunda, 1500 metre yarışını son metrelere kadar önde götürdüğünü, fakat çok heyecandan ötürü bayılarak yarışı tamamlayamadığını söz eder.
Bir öbür atletimiz Mıgırdiç Mıgıryan ise dekatlon, pentatlon, disk atma ve gülle atma müsabakalarına katılır. Sağ-sol elle gülle atma yarışlarında yedinci olarak Olimpiyat Onur Kütüğüne ismini yazdıran birinci Osmanlı sportmeni olur. Üstelik, dekatlon yarışlarında Stockholm Olimpiyatı’nın efsane atleti, Kızılderili-beyaz melezi Jim Thorpe ile ve sonradan Uluslararası Olimpiyat Komitesi Başkanı olan Avery Brundage ile müsabaka onuruna erişir.
Bu iki genç arkadaşın Olimpiyat macerası bu türlü sonlanırken, elde ettikleri derecelerden çok daha kıymetli bir onura erişirler. Osmanlı Olimpiyat Cemiyeti tarafından Olimpiyat Oyunlarına yollanan birinci atletler olurlar. Ömürleri boyunca bu büyük onurla övünen bu iki atletten biri olan Papazyan, Kanada’ya yerleştikten sonra da sık sık Türkiye’yi ziyaret etmeye devam eder, lakin 1970’li yıllardan sonra kendisinden haber alınamaz.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen müelliflerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio