4B hareketi ABD ve Avrupa’ya doğru genişliyor: Flört yok, seks yok, evlilik yok, doğum yok

Güney Kore’de başlayan 4B Akımı (Evlilik yok, doğum yok, duygusal ilşiki yok, cinsel alaka yok) Donald Trump‘ın ABD başkanı seçilmesiyle, ABD ve Avrupa’da da yaygınlaşmaya başladı. Bayanlar, Trump’ın mümkün bir “gerici” buldukları adımına karşı 4B’yi uygulamak için şimdiden ABD’de örgütlenmeye başladı.

 4B Hareketi, Güney Kore’de bayanlara karşı uygulanan baskıcı uygulamalara karşı reaksiyon olarak doğan radikal feminist bir akım. Bu hareket, baskıcı uygulamalar durdurulana kadar Korecede “bi” ile başlayan 4 kavrama hayır demeyi destekliyor. Bu dört “bi”; bihon (evlilik yok), bichulsan (doğum yok), biyeonae (duygusal ilşki yok) ve bisekseu (cinsel münasebet yok) kavramlarını kapsıyor. Farklı radikal feminist akımlar üzere 4B de ataerkil yapılara direnmenin bir aracı olarak bağlantıların reddedilmesini temsil ediyor. Bayanlar haklarını geri kazanan kadar bu akımı sürdüreceğini vurguluyor.

Hareket, bayanların açık cinsiyet fiyat farkıyla ve devam eden ayrımcılıkla karşı karşıya olduğu bir ülke olan Güney Kore’de ortaya çıktı. Artan çevrimiçi feminist aktivizmin yer aldığı 2016’da Güney Kore’de bulunan Gangnam İstasyonu’nda bir bayanın, bir erkek tarafından öldürülmesiyle ülke genelinde feminist hareketler patlak vermişti.

Geçtiğimiz haftalarda ABD başkanlık seçimlerinde Trump’ın açık orta garantilediği başkanlık koltuğu ise bu hareketin Amerika’da tesirli olmasına neden oldu. Toplumsal medya üzerinden 4B Hareketi için örgütlenmeye başlayan bayanlar, Trump’ın vereceği “kadın düşmanı” kararlar ile akımı ülke çapında tesirli hale getirmeyi planlıyor. Trump ise bayanların kürtaj ve doğum denetim haplarına erişimi konusunda bu tip adımları atmaya ısrarcı görünüyor.

Türkiye’de bayan cinayetleri, şiddet ve cinsel taarruz hadiselerinin her geçen gün artmasıyla 4B Hareketi, toplumsal medya kullanıcıları tarafından tartışılmaya başlandı. Ülkedeki erkek şiddetine karşı örgütlenmeyi planlayan bayanlar, 4B Hareketi’nin benimsenmesini gerçek buluyor. Sosyolog Doçent Doktor Aykut Sığın, 4B Hareketi’nin Türkiye’deki muhtemel tesirlerini T24’e kıymetlendirdi.

“Patriyarkal sisteme karşı hareketlerin güçlenmesi bu olay sonucunda ortaya çıktı”

Akımı Kore toplumu özelinde pahalandıran Sığın, “4B Hareketi, birinci olarak Güney Kore’de ortaya çıkıyor. Bir bayanın, bir erkek tarafından katledilmesi sonucunda bilhassa toplumsal medya vasıtasıyla yaygınlaşıyor. 2010’ların başındaki “#MeToo” (ben de) hareketi ise ana doğuş noktası olarak gösterilebilir. Bu hareket ile ataerkil tertibe karşı hareketlerin daha örgütlü ilerlemesi kelam konusu oluyor. Kore toplumu da aslında ataerkil bir yapılanmaya sahip” tabirlerini kullandı.

“4B Hareketi’nin Batı’da yükselişe geçmesi anlaşılabilir bir şey”

Hareketin ABD ve Avrupa’da da benimsenmeye başlanmasını kıymetlendiren Sığın, şunları söyledi:

“Batı’da 4B Hareketi’nin Trump ile, bu kadar güçlenmesi ise Trump’ın liberal sol ve woke (uyanık) kültürünün karşısında bir pozisyonda yer almasından kaynaklanıyor. Batı’da Trump’ın yükselişe geçmesi de feminist ve anti-feministlerin ortasına set çekiyor.

Burada şunu vurgulamak gerekiyor; olağan ki Trump üzere sağ prensip ve ülküleri vurgulayan birtakım figürler yükselişe geçtikçe, sol tandanslı bir hareket olan feminizm de örgütlenmeye gereksinim duyuyor. Bu manada 4B Hareketi’nin Batı’da yükselişe geçmesi anlaşılabilir bir şey zira Trump, feministlerin söylediğinin tam karşısında duruyor. Bu noktada Amerika’da kürtaj hakkının bayanların elinden alınmasına ait tartışmalar da kıymetli bir rol oynuyor.

Bu hareket radikal feminist bir akım olarak dünyanın genelinden kabul görebilir üzere duruyor. Muhtemelen önümüzdeki günlerde yaygınlaştığını göreceğimizi düşünüyorum. Akım; evlilik, doğum, flört ve duygusal ilgileri kökünden reddediyor. Bu tip kökten hareketler ne derece geçerliliğini sürdürür? Bunu tartışmak ve üzerine düşünmek gerek. O kadar radikal seviyede olmasa bile Trump’ın da seçilmesiyle feminizmin ve anti-feminizmin çatışacağı bir sürece girdiğimiz çok açık. Zati 21. yüzyılın son periyotlarına baktığımızda siyasetin temel tartışma alanlarından birinin toplumsal cinsiyet sıkıntıları olduğunu görüyoruz ve görmeye de devam edeceğiz.”

“Türkiye’de, Batı’daki üzere tam örgütlü bir çabadan kelam edemiyoruz”

Sığın, Türkiye’deki feminist örgütlenmeyi de şu sözlerle kıymetlendirdi:

“Türkiye özelinden bayan cinayetlerini her periyot maalesef görüyoruz ve medyada gördüğümüzün ardında çok daha fazlası var. Türkiye’de bir bayan hareketi var lakin Batı’daki üzere tam örgütlü bir gayretten kelam edemiyoruz. Buna örnek olarak feminist Pazartesi Dergisi’ni gösterebiliriz. 10 yıl devam edebildi fakat. Batıda ise durum bu türlü değil. 20-30 yıllık bu istikamette yayımlanan mecmualar bulabiliyoruz.

Feministler, 4. dalga olarak isimlendirilen bir süreçten bahsederler. Artık gayretin sokakta değil dijital ortamlarda verileceğini anlatır bu süreç. Burada X üzere platformlar gözetilebilir. X’i Elon Musk’ın satın almasından sonra Trump tarafından fonlandığı fikrinin artmasıyla artık farklı platformlara da göç yaşanıyor. Bu hususta Bluesky üzere bağımsız yerlere geçmeye başladı feministler yahut örgütlü beşerler. Toplumsal medya bu mevzuda çok aktif.”

“80’lerde yahut 90’larda dünya genelinde sokakta gösterildiğini gördüğümüz yansıların artık yalnızca yazılarak gösterildiğini görüyoruz”

Sosyal medyanın olumlu tesirlerinin yanında olumsuz tesirlerinin de bulunduğunu söyleyen Sığın, “Türkiye’de büyük bir örgütlülük göremiyoruz. Sosyolojik araştırmalar da şunu gösteriyor; bayana yönelik şiddet ve bayan cinayeti hadiselerinin toplumsal medyadaki yansımaları biraz gaz alma fonksiyonu görüyor. Beşerler; iktidara, klâsik yapılara yahut ataerkiye olan öfkelerini toplumsal medya üzerinden lisana getiriyor. Beşerler merkez pozisyonda olan ögelere öfkelerini kustuktan sonra rahatlıyor. Bu sürecin sonunda ise örgütlenme meydana gelmiyor. Bu da dijital platformların sosyolojik araştırmalarda da ortaya çıkan tesiridir. Dijital kimliğinizde ‘başka bir vücuda büründüğünüz’ için 80’lerde yahut 90’larda dünya genelinde sokakta gösterildiğini gördüğümüz reaksiyonların artık yalnızca yazılarak gösterildiğini görüyoruz. Tam manasıyla örgütlenme bu yüzden mümkün olmuyor. Bu post-modern dünyanın getirilerinden ya da götürülerinden biri olarak karşımıza çıkıyor” dedi.

“Türkiye’deki bayanları ortada birleştirecek bir temel görünmüyor”

Sığın örgütlenmenin zorlaşmasının münasebetleri şöyle açıkladı:

“Bu noktada Trump’ın öne çıkması ise Trump’ın klâsik ataerkil pahaları temsil eden bir figür olarak belirmesiyle yakından alakalı. O nedenle batıda beşerler ataerkilliği ve münasebetiyle ataerkilliği temsil eden bir ismi amaç alıp organize olabiliyor. Türkiye’deki bayanları kadın kimliği özelinde birleştirecek bir temel görünmüyor üzere, zira birçok farklı öge devreye giriyor. Bizde toplumsal cinsiyet tartışıldığı vakit onun bünyesinde barındırdığı bütün pahaları tartışıyoruz, dallanıp budaklanıyor. Örneğin, bayan hakları dendiğinde sorun birden bağlantılı olan lakin gündemde olmayan öbür toplumsal cinsiyet tartışmalarına kayıyor. Mikro kimlikler genel manada bayan kimliğiyle ilgili tartışmaların dağılmasına neden oluyor. Kamuoyu da bunu almaya müsait.

Türkiye’deki bayan hareketinde bayan kimliği üzerinden bir birleşme değil, mikro kimlikler üzerinden ayrışma oluyor. Bu kimlikler üzerinden pozisyonlanma gerçekleşiyor. En temelde sıkıntının özüne yönelmek yerine orta hususlara saçaklanma örgütlenmeyi zorlaştırıyor. Farklı toplumsal kimliklerin bayan kimliğiyle birlikte tartışıldığı kesişimsellik kavramı kıymetli bir kavram lakin Batı bu noktaya evvel ‘sadece kadın’ı tartıştıktan sonra gelmişti.”

“Farklı gündemlere sahip örgütler bu durumu hareket olmaktan çıkarıyor”

Muhalif cephelerin 4B Akımı’nı benimseme ihtimalinin kıymetlendiren Sığın, “STK’lar ve farklı muhalif örgütlerin ülkemizde o kadar fazla alt gündemi var ki bu tip akımlara ahenk sağlanarak bütünsel bir reaksiyon verileceğini düşünmüyorum. Türkiye’de bir aksiyon olduğunda bunun ne aksiyonu olduğunu anlayamıyoruz. Bayana yönelik şiddete karşı alana iniliyor lakin farklı örgütlerle saçaklanma nedeniyle maksat kayıyor. Aksiyon dediğimiz şey emele yönelik yürütülen aksiyonlar bütünüdür. Farklı gündemlere sahip örgütler bu durumu aksiyon olmaktan çıkarıyor. Farklı muhalif kanalların bu üzere bir münasebet nedeniyle organize olması da çok mümkün değil üzere görünüyor. Fransız sosyolog Baudrillard’ın da farklı noktalarda temas ettiği üzere; ‘Potansiyeli olan bir örgütlenme içine patlayarak fırsatları değerlendiremiyor ve yola çıkış gayesini yerine getiremiyor’” diye konuştu.

“Türkiye’deki örgütler güdümlü ilerlemiyor”

Türkiye’deki örgütlü faaliyetleri batıdaki farklı faaliyetler ile karşılaştıran Sığın, “Kadın, ataerkiden ziyan görüyor diyerek bu duruma karşı durabilmiş. Ayrıyeten batıda feministler Trump’ın seçilmesiyle bir uyanış gerçekleştirebilmiş. Türkiye’de örgütlenme konusunda eza görünüyor zira feminist şuur Türkiye’de genel manada daha yavaş ilerliyor. Batıda beş adım atılırken Türkiye’de iki adım atılabiliyor. Bunun da münasebetlerinin başında örgütlenmede mikro kimliklerin çok tesirli olması geliyor. Bu nedenle de ana gündem gözden kaçıyor. ‘Türkiye’de feminist bir şuur yok’ ya da ‘anlamsızlık kelam konusu’ demek de çok yanlış olur; sadece güdümlü ilerlemiyor” dedi.

---

‘Görünmeyen Cemaat: Mürideler’in müellifi ve ‘Kızıl Goncalar’ dizisinin danışmanı Filiz Gazi, tarikatlarda bayanlara biçilen hayatları anlattı