“Tabutluk” olarak da bilinen Eminönü’nde bir dönem Deniz Gezmiş’ten Alparslan Türkeş’e, Aziz Nesin’den Nihal Atsız’a kadar hem sol hem sağ görüşten siyasalların sorgulandığı eski Emniyet Müdürlüğü binası olan ünlü Sansaryan Han, Anayasa Mahkemesi kararıyla 92 yıl sonra Ermeni vakfına geri verilecek.
Uzun yıllar İstanbul Emniyet Müdürlüğü olarak kullanılan ve azap olaylarıyla hafızalara kazınan Sansaryan Han’la ilgili kıymetli bir yargı kararı çıktı. Anayasa Mahkemesi 1930 yılında el konulan hanın 92 yıl sonra Sansaryan Vakfı’na iadesine karar verdi.
Ağa Mugradiç Sanasariyen (Sansaryan) tarafından 1901 yılında Ermeni milletinin yoksul çocuklarının eğitim ve öğretim masraflarının karşılanması gayesiyle kurullan Sansaryan Vakfı’na ilişkin Sansaryan Han, 1930 yılında İstanbul Vilayet Özel Yönetimi tarafından 19030 yılında el konuldu. Han, 1952 yılında da Vilayet Özel Yönetimi ismine tescil edildi.
Patriklik dava açtı
Sözcü gazetesinin haberine nazaran; Türkiye Ermenileri Patrikliği, 2011’de tescilin iptale talebiyle dava açtı fakat dava reddedildi. Patrikliğin temyiz başvurusu üzerine Yargıtay 1. Hukuk Dairesi 2017’de mahkemenin kararını bozdu. Fakat itiraz üzerine Dairenin bozma kararı kaldırıldı mahkemenin Patriklik alehine verdiği karar onandı.
Bunun üzerine Sansaryan Vakfı belgeyi Anayasa Mahkemesi’ne taşıyarak ferdî müracaatta bulundu.
Vakıf müracaatında, vakfın Ermeni çocuklarının eğitim ve öğretim gereksinimlerinin karşılanması gayesiyle kurulduğun ve tek mütevellisinin Patriklik olduğunu kaydetti. Müracaatta, Vilayet Özel Yönetimi ismine 1952 yılında yapılan tescilin rastgele bir mahkeme kararına dayanmaması sebebiyle yolsuz tescil kararında olduğu savunuldu.
İddiaya karşı bakanlık görüşünde, Sansaryan Han’ın müracaatın vakit bakımından Anayasa Mahkemesi’nin yetkisinin kapsamında olup olmadığının kıymetlendirilmesi gerektiği belirtildi.
“Mülkiyet hakkı ihlal edildi”
Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebette, mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ait argümanın kabul edilebilir olduğuna, Anayasa’nın 35. unsurunda teminat altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ve kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığı’na gönderilmesine oy birliğiyle karar verdi.
Pek çok ünlü isim Sansaryan Han’da azap gördü
Ağa Mugradiç Sanasariyen (Sansaryan), hanın bulunduğu araziyi 1889 yılında 19 bin Osmanlı altını karşılığında Çerkez İsmailpaşazade İhsan Bey’den satın aldı. Mercury Gemi Şirketi’nin paylarının değerli bir kısmını elinde bulunduran ve kıymetli bir zenginliğe kavuşan Sanasaryan, 1881’de Erzurum’da Sanasaryan isimli bir okul açtı.
Sirkeci’deki hanı da bu okula gelir yaratması için satın almıştı. Hanın satın alınmasıyla Sanasaryan Vakfı kuruldu. 1915 olayları sonrası Erzurum’daki okul kapatıldı, hana el kondu. 1920’de Ermeni Patrikliği’ne iade edildi. Devlet son olarak 1930’da binaya el koydu.
İstanbul Emniyet Müdürlüğü’ne tahsis edilmişken “tabutluklarıyla” nam salan binanın karanlık odalarında Zeki Velidi Togan’dan Aziz Nesin’e, Sabahattin Ali’den Nâzım Hikmet’e, Deniz Gezmiş’ten İlhan Selçuk’a, Nuri İyem’den Ruhi Su’ya pek çok edebi ve siyasi figür azap gördü.