Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanı Fahrettin Altun, “Nefret söylemi, dünyada olduğu üzere ülkemizde de medyanın en değerli sorunlarından biridir. Çevrim içi medyada artan nefret telaffuzunun Türkiye’de toplumsal barışı, siyasi kültürü, ailevi pahaları, kültürel dinamikleri ve karşılıklı hürmet hissini zehirlediğine şahitlik ediyoruz. Bildiğiniz üzere nefret söylemi, nefret hissinden beslenir ve nefreti teşvik eder. Bu kötücül hissin ortaya çıkmasının, bu kadar berbatlığa yol açmasının ana nedeni ise önyargıdır. Nefretin gözü kör, kulağı sağır, vicdanı donuk, merhameti ölüdür. Maalesef ötekileştirmeyi ve dışlamayı çıkar kapısı görenler tıpkı vakitte toplumların geleceğini ve bir ortada yaşama kültürünü de zehirlemiş oluyorlar” dedi.
Altun, Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığı’nda düzenlenen “Çevrimiçi Medyada Nefret Telaffuzuyla Çaba Paneli”nde yaptığı konuşmada, medyanın toplumsal fonksiyonları ortasında bilgilendirme, haberdar etme, eğlence-tüketim muhtaçlığına karşılık verme ve eğitim üzere temel işlevlerin yer aldığını belirtti. Bu durumun tıpkı vakitte medyanın ne yaptığına yahut ne yapması gerektiğine ait de fikir verdiğini söz eden Altun; medyanın fonksiyonunun ne olduğu ve ne yaptığı kadar, bunu nasıl hayata geçirdiğinin de değerli olduğunu söyledi. Medyanın toplumun hassasiyetlerini, temel beklentilerini, muhtaçlıklarını dikkate alması ve sorumluluk şuuruyla hareket etmesi gerektiğini vurgulayan Altun, bu kapsamda, çerçeve mahiyetinde medyayı bağlayan yasal düzenlemelerin kelam konusu olduğunu aktardı.
“Gerçeğin eğilip büküldüğü, palavranın gerçeğe galebe çaldığı kültür tersi bir çağın insanlarıyız”
Altun, medyanın kendi iç işleyişini, ahlaki ve mesleksel prensiplerden hareketle öz kontrole tabi tutabilmesinin de hayati kıymete sahip olduğunu söyledi. Gazetecilik mesleği açısından gerek nefret telaffuzunun öne çıktığı durumlarda gerekse dezenformasyonun yaygınlaştığı süreçlerde tutum geliştirebilmenin, hakikatin yanında yer almanın bir tercih değil mecburiyet olduğuna dikkat çeken Altun, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Ne var ki günümüzde bilhassa yeni medya ve çevrimiçi medyada nefret söylemi taşıyan içeriklerle sıklıkla karşılaşıyoruz. Nefret söylemi ve çevrim içi medyada sıklıkla gördüğümüz nefret yüklü içerikler, içinde yaşadığımız hakikat ötesi çağın temel sorunları ortasında yer alıyor. Castells’in belirttiği üzere, ağ toplumu içinde yaşayanlar, yani bizler, tabir özgürlüğümüz, ömür usullerimiz ve inanç temelli göstergelerimiz açısından baktığımızda nefret içerikli haber ve hücumların altındayız. Kuşkusuz, gerçeğin eğilip büküldüğü, palavranın gerçeğe galebe çaldığı kültür zıddı bir çağın insanlarıyız. Elbette bunun farkındayız ve bu noktada gayretimizi kararlılıkla sürdürüyoruz.”
“Ötekileştirmeyi ve dışlamayı yarar kapısı görenler, toplumun geleceğini ve bir ortada yaşama kültürünü zehirliyorlar”
Hayatın her alanında, siyasal alandan çevrimiçi medya alanına kadar her yerde, manipülasyonun binbir çeşidiyle karşı karşıya olunduğunu tabir eden Altun, “Maalesef ötekileştirmeyi ve dışlamayı kar kapısı görenler birebir vakitte toplumların geleceğini ve bir ortada yaşama kültürünü de zehirlemiş oluyorlar. Bilhassa medya profesyonellerinin bu mevzuda çok hassas olması gerekiyor” dedi.
“Nefretin gözü kör, kulağı sağır, vicdanı donuk, merhameti ölüdür”
İletişim Başkanı Altun, dijitalleşmenin yaygınlaştığı bugünün dünyasında gerçeğin palavra tarafından manipüle edilmesine şahitlik ettiklerini, bu sürecin en değerli ögelerinden birinin de nefret içerikli haberler ve nefret söylemi olduğunu vurguladı.
Geniş bir alana yayılan ve olumsuz bir mana haritasına sahip olan nefret telaffuzunun ne yazık ki geniş bir hareket alanına da sahip olabildiğini anlatan Altun, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Bildiğiniz üzere nefret söylemi, nefret hissinden beslenir ve nefreti teşvik eder. Bu kötücül hissin ortaya çıkmasının, bu kadar berbatlığa yol açmasının ana nedeni ise önyargıdır. Nefretin gözü kör, kulağı sağır, vicdanı donuk, merhameti ölüdür. Bu yüzden zalimce suistimale başvurmaktan, aşağılamaktan, hakaret etmekten ve düşmanlaştırmaktan bir an bile geri durmaz. Bu berbat telaffuzun içerisinde muhakkak bireylere ve kümelere, onların aidiyetlerine yönelik hakaret, ayrımcılık, şeytanlaştırma ve tahrik üzere öğelerle birlikte ne yazık ki şiddet de bulunur. Dünyanın çabucak her ülkesinde var olan bu telaffuz, şiddeti, düşmanlığı, aşağılamayı ve ayrımcılığı teşvik ederek bir nefret iklimi oluşturmaya yol açar. Nefret söylemi, temel insan hak ve ülkülerinden biri olan tabir özgürlüğünü, çoğulcu demokratik toplumların eşitlikçi ve insan onuruna yakışır düzenlemelerini ve de bireylerin ve kümelerin haklarını yok etme potansiyeli taşımaktadır.
“Toplumların birliği, bütünlüğü, dayanışması tarihte hiç olmadığı kadar tehlike altındadır”
İletişim teknolojilerindeki süratli dönüşüm ve dijitalleşme nefret söylemi taşıyan içeriklerin süratle yaygınlaşmasına ve geniş kitlelere ulaşmasına neden oluyor. Bu durum bireyler ve kümeler ortasındaki kutuplaşmayı tetiklemekte, farklı siyasi ve toplumsal yapılar ortasında gerginliği artırmakta, inançsız, dışlayıcı ve suçlayıcı bir yaklaşımı baskın kültür pozisyonuna yükseltmektedir. Meğer kötülük yıkıcılıktır. Bu yüzden toplumların birliği, bütünlüğü, dayanışması tarihte hiç olmadığı kadar tehlike altındadır.”
“Nefret söylemi ile hem medyada hem de kurumsal seviyede gayret edilmelidir”
“Nefret söylemi, dünyada olduğu üzere ülkemizde de medyanın en kıymetli sorunlarından biridir. Çevrim içi medyada artan nefret telaffuzunun Türkiye’de toplumsal barışı, siyasi kültürü, ailevi bedelleri, kültürel dinamikleri ve karşılıklı hürmet hissini zehirleyebildiğine şahitlik ediyoruz” diyen Altun, şöyle devam etti:
“İçerik üretilerek yahut mevcut içerikler çoğaltılarak kitle irtibat araçları ya da çevrim içi medya alanları üzerinden sirkülasyona sokulması, nefret telaffuzunun yaygınlaşmasına taban oluşturmaktadır. Bu çerçevede çevrim içi medyanın nefret söylemi taşıyan içeriklerden mümkün olduğunca arındırılması ve bu konuda kamuoyunun bilinçlendirilmesi kıymetlidir. Bu toplantıyı tam da bu münasebet ile gerçekleştiriyoruz. Nefret söylemi ile hem medyada hem de kurumsal seviyede gayret edilmelidir. Bugün görüyoruz ki kitle bağlantı araçlarının merkezinde yer aldığı tartışmalarda ve araştırmalarda ‘medyada nefret söylemi’ vurgusu son yıllarda ağır formda kullanılmaktadır. Burada bir ayrımcılığın gerçekleştiğini görüyoruz. Milletlerarası alanda nefret söylemi literatürü kelam konusu olduğunda ne yazık ki yalnızca marjinal kümelerin gündeme getirildiğini, onun dışında çok daha yaygın bir halde nefret telaffuzuna maruz kalan kümelerin göz gerisi edilebildiğini görüyoruz. Yaptığımız araştırmalarda medyada ve çevrim içi medyada nefret telaffuzuna en fazla maruz kalan kümelerin yaygın toplumsal kümeler olduğunu görüyoruz. Türkiye’de bilhassa dindar toplum kısımların medyada nefret telaffuzuna maruz kaldığını görüyoruz. Bu gerçeğin altını çizmek durumundayız. Bu noktada akademik literatürün de bu gerçeği göz gerisi etmeyi bırakması gerektiğini düşünüyoruz.”
Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanı Altun, insanların dini inançları, hayat biçimleri, etnik aidiyetleri, siyasi tercihleri ve kimliklerinden ötürü baskı altına alınması, ötekileştirilmesi yahut ayrımcılığa maruz bırakılmasının nefret söylemi araştırmalarının odağında bulunması gerektiğini tabir etti.
Nefret söylemi kapsamına giren içeriklerin medya yoluyla yaygınlaşması, gündem haline gelmesi ve kamuoyunu o içeriklerle ikna etme gayretiyle söyleme maruz kalanların dışlanması, hatta birden fazla vakit lince maruz bırakılması durumuyla karşılaşıldığını vurgulayan Altun, “Nefret duygusu, medyanın profesyonel sistemi içinde tekrar üretilmekte ve bu toplumsal barışa müzakere kültürüne ziyan vermekte. Ne yazık ki nefret kapsama alanı genişleyerek yaygınlaşmaktadır” dedi.
“Nefret telaffuzunun en kıymetli kaynağı çarpıtma”
Dünya üzerinde en fazla dezenformasyona maruz kalan ülkelerden birinin Türkiye olarak öne çıktığına dikkati çeken Altun, şunları kaydetti:
“Türkiye’de dijital medya haberlerine itimat oranının azalma eğiliminde olduğunu görüyoruz. 2021 yılına oranla 2022 yılında çevrim içi medyaya itimat yüzde 5 düşerek yüzde 36’ya gerilemiş durumda. Toplumun yüzde 64’ü dijital medyaya güvenmemektedir. Bu durumun en kıymetli nedeni çarpıtma ve palavra içeriklerdir. Münasebetiyle ülkemizde çevrimiçi medyada yer alan nefret telaffuzunun en kıymetli kaynağını da çarpıtma-yalan kategorisindeki içerikler oluşturmaktadır. Çarpıtma-yalan yüzde 47 oranıyla nefret söylemi üretimine en fazla neden olan ögedir. Onu yüzde 29 ile hakaret-aşağılama ve yüzde 17 ile abartma-genelleme kapsamındaki içerikler takip etmektedir. Münasebetiyle ferdî haklardan toplumsal tertibe ve ulusal güvenliğe kadar geniş bir yelpazeye yansıyan boyutlarıyla çevrimiçi medyayı daha inançlı bir hale getirmek bir zorunluluktur. Bu, hiç kuşkusuz, Sayın Cumhurbaşkanımızın çağrısını yaptığı irtibat seferberliğinin bir boyutunu oluşturmaktadır. Sayın Cumhurbaşkanımızın bizzat işaret ettiği üzere, içeriden ve dışarıdan yürütülen palavra terörüne karşı çaba bizim açımızdan temel bir görevdir ve bu ‘Türkiye İrtibat Modeli’mizin kıymetli ayaklarından birini teşkil etmektedir.”
İletişim Başkanı Altun, medyanın şiddeti teşvik eden kışkırtıcı yayınlardan uzak durma konusunda daha fazla efor içinde olmasının, kullandığı lisan ve kurduğu anlatı sistematiğini gözden geçirmesinin toplumsal birlik ve toplumsal yarar açısından bir gereklilik olduğunu söyledi.
Medyanın toplumsal barış, demokratik varoluş ve müzakere kültürüne katkı sağlayacak halde içerik üretmesi gerektiğini belirten Altun, “Bu bir lüks değildir. Medyanın meslek ahlakının merkezinde olması gereken bir düsturdur. Çok açık ve net bir formda vurgulamalıyız ki kişisel, toplumsal ve siyasal birçok boyutu içinde taşıyan bir çaba stratejisi ile çevrimiçi medyada yer alan nefret söylemi ile gayret etmeliyiz. Sivil toplum, üniversiteler kamu kurum ve kuruluşları ortak bir çabanın ögeleri olmalıdır. Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığı olarak, biz üzerimize düşen vazifesi yapmak için büyük bir uğraş ortaya koyuyoruz” dedi.