Gaye Keskin
Fuminori Nakamura’nın Kenzaburo Oe Ödülü sahibi kitabı ‘Hırsız’, 2017 yılında Doğan Kitap’tan çıktı. Nakamura’nın İngilizceye çevrilen ilk kitabı olma unvanını taşıyan ‘Hırsız, Türkçe’ye de Japonca aslından değil, İngilizce çevirisinin Mehmet Gürsel tarafından çevrilmesiyle kazandırıldı.
Nakamura ‘Hırsız’da, bizi ana karakter Nişimura’yla, geçmişe açılan kısa bir pasajdan çabucak sonra Tokyo sokaklarında ve daha çok tren garlarında yankesicilik yaparak geçen hayatının rutininde tanıştırıyor. Nişimura’nın yankesicilikte nitelik kazanan marifetleri şimdi birinci sahnede bizi temposu yüksek bir maceraya çağırıyor. Nişimura’nın geçmişine ve geleceğine dair gizem perdesini vakit zaman kaldıran Nakamura, aklımıza müphem imgeler yerleştirmeye ve tansiyonu dinamik tutmaya itina gösteriyor.
Şair Bertolt Brecht’in “Bir banka soymak, bir banka açmaktan daha büyük bir kabahat değildir,” kelamına ve mukadderat mefhumuna yaslanan ideolojisiyle, Nakamura ‘Hırsız’da ruhsal bir bataklık yaratıyor.
TOKYO SOKAKLARI, KULE VE NİŞİMURA
Ana karakter Nişimura’nın ismini kitap boyunca sadece bir kere kullanan Fuminori Nakamura, bizi yankesiciliğin başlayan, gelişen ve devam eden heyecan verici detaylarında gezdirirken Nişimura’nın ailesine dair hiçbir kavrama yer vermiyor. Bu bağımsızlığın yarattığı aksi sonuçlar, kitabın bağlamında kıssanın gövdesini oluşturarak Nişimura’nın yolunu karanlık dünyaya yahut öbür bir tabirle Kizaki’ye çıkarıyor.
Nişimura, Kizaki’yle yolu tekrar kesişmeden evvel yankesicilik yaptığı birinci vakitleri anlatırken, yaşadığı buhranı, korkuyu ve bilinmezliği aşma yolu olarak karşısında beliren ve sivri ucu gökyüzüne uzanan kuleyi gördüğünden bahsediyor. Bu noktada Nişimura, Japonya’nın savaş sonrası büyük bir ekonomik güç olarak ayağa kalkışını simgeleyen Tokyo Kulesi’ni kendisine bir kurtarıcı yahut farklı bir anlatı ile ebeveyn olarak içselleştiriyor.
Hırsızlık yaptıktan sonra parmaklarında oluşan hissizliği ve bu hissizlikten kurtulma eforunu, ahlâken yanlış davranmasına bağlayan Nişimura, parmaklarının yankesiciliğe elverişli duruma gelmesini de yaptığı işin modifikasyonu olarak düşünüyor.
Tüm bu bağlamların dışında, Nişimura hırsızlık yaptığı birinci anları hatırlarken, şu cümlelerle bize yaptığı şeyin hakikaten ahlâken yanlış olup olmadığını düşündürüyor: “Yine de yaptığım işte hiçbir kötülük görmez, kendimi hatalı hissetmezdim. Büyüyordum, bedenim daha çok besine ihtiyaç duyuyordu; bir şeyi alıp yemenin nesi yanlış, bir türlü anlamıyordum. Öbür beşerler kuralları kendileri icat etmişlerdi.”
Hırsız, Fuminori Nakamura, Tercüman: Mehmet Gürsel, Doğan Kitap, 2017. NİŞİMURA’NIN EMPRESYONİZMİ
Nişimura, kitabın birinci sahnesinde profesyonel bir yankesici olarak bize etrafındaki en güçlü kişiyi nasıl saptadığını ve büyük maharetiyle onun cüzdanını çalmayı nasıl başardığını anlatıyor. İkinci bir soygunu da çabucak akabinde gerçekleştiren Nişimura, cüzdanların içinde ne olduğunu görmek için girdiği mağazada cebinden çıkan ve çaldığını hatırlamadığı diğer bir cüzdanla karşılaşıyor. Fuminori Nakamura’nın aklımıza merak tohumlarını ektiği ve olacaklara dair sinyal verdiği bu kısım, birinci anda Nişimura’nın unutkanlığını düşündürse de öykünün ideolojisinde yatan yazgı manipülasyonuna güçlü bir gönderme barındırıyor. Kitabın daha ilerideki bir sahnesinde, Nişimura’nın köpekli bayana bakarken fısıldadığı şu cümleler de bu tekinsizliğin niteliğini arttırıyor: “Tombul köpeği telefon direğini hummalı bir formda koklarken, genç bayanın gözü hâlâ üstümdeydi. Ben de ona dik dik bakınca köpeğine bir şeyler söyleyip uzaklaştı oradan. Etraf karanlıktı, tahminen de genç bayan bana değil, ardımdaki bir şeye bakıyordu.”
Nişimura’nın geçmişinde kalan ve onun için büyük kıymet taşıyan İşikava ile Saeko, tetikleyici anlarda onun zihninde var oluyor ve Nişimura geçmişin kabuklarını yavaş yavaş soyarken, Saeko’ya karşı duyduğu aşk ve İşikava’nın mutlak bahtına giden seyahati gün yüzüne çıkıyor. O denli ki sırf zenginleri soymayı hedef edinen Nişimura, Saeko’nun acısıyla başa çıkmak zorunda kaldığında varlıklı yoksul ayırt etmeksizin yankesicilik yaptığı bir buhran anından bahsediyor. Nişimura için çalmanın objektif manası bu kısımda daha açık halde ortaya çıkıyor.
İşikava ve Saeko’nun düşleriyle yaşayan Nişimura’nın yalnızlığı, bir market alışverişi sırasında sistemin çarkları içinde savrulan seks emekçisi bayan ve onun küçük oğluyla bölünüyor. Nişimura’nın yankesicilik yapan küçük çocuğa duyduğu kaçamak ilgi, onun geleceğini kendisininkinden farklı istikamete sürükleme eforu ve gösterdiği direnç öykünün alt metninde bağlılık imgesinin zayıflatıcılığına yaslanıyor.
Nişimura’nın çocuğa karşı gösterdiği tüm yeterli niyet, tekrar de seks emekçisi anneyle ortasındaki alışverişin önüne geçemiyor. Bu noktada Fuminori Nakamura, çarkların dönmeye devam ettiğini ve herkesin buna katkı sunduğunu ustalıkla bize aktarıyor. Kıssanın bu kısmında, üzerine tanrısal gömlek giyen Kizaki, Nişimura’nın hayatına uzun yıllar sonra tekrar dahil oluyor ve onun tüm iplerini eline alıyor. Kizaki’nin kurduğu şu cümlelerle müellif bizi toplumdaki etik pahaları sorgulamaya itiyor: “Bu senin kaderin… Mukadderat, güçlü, zayıf ortasındaki münasebet üzeredir, sence de o denli değil mi? Dine bak mesela… Yehova’ya tapan İsrailliler… Ondan neden korkuyorlardı? İlahlar güçlüydü de ondan, o denli değil mi? İlahlara inanan herkes, bir yere kadar korkar onlardan. İlahlar bu nedenle çok güçlüdürler.”
Kizaki, yıllar evvel bağımsızlığı sebebi ile tercih ettiği Nişimura’nın bu sefer küçük çocukla gelişen bağımlığından faydalanıyor ve ondan üç şey talep ediyor. Ömrü boyunca tahminen de birinci kere diğerlerini korumak mefhumuyla tanışan Nişimura, hayatını Kizaki’nin avuçlarına koyuyor ve ona ilişkin şeyleri çalınmaya bırakıyor. Fuminori Nakamura, bu noktada asıl hırsızın kim olduğunu ve ne olursa olsun istediğini almaktan geri durmayacağını bize gösteriyor.
MANİPÜLASYONUN GÜCÜ
‘Hırsız’da, ataerkil sistemin içinde güç ve güçsüzlük, ilah ve insan kavramlarını tartışmaya açarak, sistemin her şeye karşın işlemeye devam ettiğini, ona gösterilen direncin denetim edilebilirliğin içinde sonuçsuz kaldığını, İşikava’dan Nişimura’ya ve ondan da küçük çocuğa miras kalacak mutlak mukadderatı anlatıyor Fuminori Nakamura. Art planda süregelen Tokyo’nun keşmekeşini, alt ve üst ortasındaki statü farklılıklarını, mukadderata direnen ve kendilerine öteki bir yol arayan insanların çekinceli uğraşlarını gösteren Nakamura, manipülasyonun gücünü ve küçük insanların büyük insanların elinde neye dönüşebileceklerini gösteriyor.
Kitabın son cümlesi olan, “Kanlı para bir an güneş ışınlarını kesti, yolundan sapma umudu taşıyormuşçasına havada gizemli bir biçimde parıldadı” ile Nakamura, ana karakter Nişimura’nın sonunu meçhule bırakırken, onun hırsızlık yaparken yakalandığı ve aşağılandığı birinci anda söylediği şu cümlelere reverans veriyor ve bizi gördüklerimize diğer bir pencereden bakmaya çağırıyor: “Işığın gözünü almasını engelleyemiyorsan, yapacak en güzel şey zıt tarafta gitmektir.”