Derleyen:Melike Sarıkaya/Milliyet.com.tr – 1911 yılında İtalya’nın, Osmanlı İmparatorluğu’na ilişkin Trablusgarp topraklarına saldırması, dünya savaş tarihini de değiştirecek gelişmelere yer hazırladı. İtalyanlar, Osmanlı İmparatorluğu’nun güçsüzlüğünden yararlanmak ve sömürgeci emellerini gerçekleştirmek için gökyüzünü dahi kullanmaya kararlıydı. İtalya’nın bölgeye gönderdiği savaş uçağı, devrin savaş alanlarına hâkim olabilecek yeni bir teknolojiye sahipti. Fakat Osmanlı ordusu, kısıtlı imkânlara karşın bu yeni teknolojiye karşı tesirli bir savunma geliştirdi. Bu muvaffakiyet, yalnızca bir askeri yetenek değil, birebir vakitte Türk askerinin kararlılığı ve zekâsının göstergesiydi. O gün, gökyüzünden gelen tehlikeye karşı birleşen Osmanlı askerleri, tarihin birinci savaş uçağını düşürerek hem yüreklerini hem de stratejik yeteneklerini tüm dünyaya kanıtladılar.
Trablusgarp Savaşı’nda İtalyan pilot Moizo uçağını denetim ediyor.
DÜNYA TARİHİNE DAMGA VURDU
Trablusgarp Savaşı, Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki son toprağı olan Trablusgarp vilayetini (bugünkü Libya) savunmak üzere İtalya ile karşı karşıya geldiği kuvvetli bir periyottu. 20’nci yüzyılın başlarında İtalya, sömürgecilikte büyük Avrupa devletlerinin gerisinde kalmış bu sebeple de Akdeniz’de yeni bir sömürge arayışına girmişti. İşte tam bu devirde Osmanlı Devleti’nin zayıflamış durumu ve bölgedeki askerî ve ekonomik meseleleri, İtalya’nın işgal niyetini daha da güçlendirdi. 1911 yılında İtalyanlar, Trablusgarp’ı ele geçirmek hedefiyle Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti. Lakin Osmanlı askerlerinin yanı sıra lokal direnişçi kümelerin da işgale karşı koyması, İtalyanların planlarını zorlaştırdı. Osmanlı Devleti, çok kısıtlı imkânlarla dahi bu stratejik bölgeyi korumak için direnişini sürdürdü.
Türk havacılığı, sanılanın tersine İtalyan askeri havacılığından evvel kurulmuş olmasına karşın Osmanlı’nın endüstriyel altyapı eksiklikleri nedeniyle tam kapasiteye ulaşamamıştı. Hatta Osmanlı İmparatorluğu da savaşta kullanmak üzere uçak almış ve Cezayir sonuna göndermişti. Lakin işçi yetersizliği, kontratlı yabancı pilotların ise mukavelelerine karşıt davranmaları, isteksiz bir hal sergilemelerinden dolayı bu mümkün olmamıştı. İtalya ise Trablusgarp Savaşı sırasında yüksek endüstriyel güce dayanan 28 uçak ve 4 balonluk bir hava filosuna sahipti. İtalyan hava gücündeki 28 uçağın ise birçoklarının Fransız imali Blériot XI ve Nieuport 4 modeli olduğu, kimilerinin ise Avusturya ve İngiliz imali olduğu biliniyor. Ayrıyeten, İtalyanların dört balonu saatte 50-75 km sürat yapabiliyordu. Bu o devir için büyük bir askeri güç demekti. Bu hava filosu ile gerçekleştirilen keşif uçuşları ve bombardımanlar ise İtalyan hava gücünün savaş üzerindeki kritik tesirini gözler önüne serdi.
22 Ekim 1911, dünya havacılık tarihine damga vuran kıymetli bir gün olarak kayıtlara geçti. Pilot Yüzbaşı Carlo Piazza, Blériot XI tipi uçağı ile Trablusgarp’ta Türk sınırları üzerinde kendi inisiyatifiyle bir keşif uçuşu gerçekleştirerek dünya savaş tarihinde uçakların askeri maksatla birinci kere düşman çizgileri üzerinde kullanılmasını sağladı. Bu keşif uçuşu, savaş stratejilerinde ve havacılık tarihinde yeni bir periyodun başlangıcını da simgeliyordu. Doç. Dr. Osman Yalçın, hava harp tarihinin başlangıcının bu uçuş olduğunu belirterek şu tabirleri kullandı:
ALINTI – “İtalyan Pilot Yüzbaşı Carlo Piazza, Blériot XI tipi uçağı ile Türk sınırları üzerinde bir keşif uçuşu yaptı. Bu bir uçağın, düşman sınırları üzerinde birinci kez keşif uçuşu yaptığı tarihi olaydı. Yüzbaşı Piazza, bu uçuşu kimseden buyruk almadan, kendi inisiyatifiyle yapmıştı. Bu tarafıyla hava harp tarihinin bir şahsî inisiyatifle başladığını ve havacılıkta ferdî kararların değerli olduğunu söylemek yanlışsız olur.”
Kızılay tarafından tedavi edilen yaralı Ricardo Moizo
YARALANAN İTALYAN PİLOTUNU TÜRKLER TEDAVİ ETTİ
İtalyan ordusunun Blériot XI ve Nieuport 4 tipi uçaklarla keşfe başlaması, savaşın taktik istikrarlarını altüst eden birinci adım oldu. Bu yeni stratejiyle Osmanlı askerlerinin pozisyonları havadan belirlenerek askeri hareketleri müşahede altında tutulmaya çalışılıyordu. Tarihte birinci defa uçaklar Trablusgarp savaşında, savaş meydanında keşif ve bombardıman maksatlı kullanılmaya başlandı. İtalyan ordusu, bu yeni teknolojiyi Osmanlı direnişini kırmak için büyük bir avantaj olarak görüyordu. Lakin Osmanlı askerleri, şimdi alışık olunmayan bir tehdide karşı yaratıcı bir strateji geliştirdi.
ALINTI – Tarih 22 Ekim 1911’i gösterdiğinde, İtalyan pilot Yüzbaşı Ricardo Moizo, vazifesi gereği Trablus’un güneyinde Ayn Zara bölgesine keşif uçuşuna çıktı. Gayesi Türk askerlerinin pozisyonunu belirlemek ve istihbarat ünitelerine iletmekti. Fakat Osmanlı askerleri daha evvel karşılaşmadıkları bu hava aracı karşısında sıra dışı bir sistem geliştirdi. Tüfek atışlarıyla amacı vurmanın zorluğunu bilen Osmanlı askerleri, kumandanlarının talimatları doğrultusunda yere sırtüstü uzanarak uçaklara toplu atış yapmaya başladı. Bu strateji, dünya savaş tarihinde bir unsur işaret etmekteydi ve sonuç verdi. İtalyan uçağı tüfek atışlarıyla 3 farklı noktadan isabet aldı ve irtifa kaybederek düştü. Pilot Moizo ise yaralı olarak Osmanlı askerleri tarafından sağ olarak kurtarıldı ve Aziziye’deki Osmanlı karargâhına götürüldü. Moizo, Osmanlı askerlerinin ve Kızılay grubunun yardımıyla tedavi altına alındı ve her türlü gereksinimi karşılandı. Ailesine ise sağlıklı olduğuna ve kendisine ziyan verilmeyeceğine yönelik telgraf çekildi. Osmanlı askerlerinin Moizo’ya gösterdiği bu insani yaklaşım, savaşın getirdiği yıkıcı tesirler karşısında bile medeniyet ve müsamahayı elden bırakmayan bir askeri etik örneği olarak tarihe geçti.
İLKLERİN SAVAŞI: OSMANLI ORDUSUNUN YARATICILIĞI
Dünya tarihinde bir birinci yaşanmıştı. Birinci savaş uçağı, savaş meydanında kullanıldı ve bir savaş uçağı birinci kere tüfek atışlarıyla düşürüldü. Ricardo Moizo ise Trablusgarp semalarında vurularak zarurî iniş yapmak zorunda kalan birinci pilot olarak tarihe geçti. Lakin ‘ilkler’ yalnızca bununla hudutla kalmadı.
Osmanlı İmparatorluğu, hava savunmasının birinci örneklerini bu savaş sırasında ortaya koydu. Yalnızca tüfeklerle değil, karadan havaya ateş açabilecek biçimde modifiye edilmiş eski bir Avusturya topunu da hava savunma hedefli kullanmayı başardı.